Η Εθνοσυνέλευση της Βενεζουέλας ενέκρινε ομόφωνα ένα εθνικό δημοψήφισμα που θα ζητούσε υποστήριξη για την «υπεράσπιση» της Βενεζουέλας του αμφισβητούμενου Essequibo, μιας πλούσιας σε πόρους λωρίδα γης που ελέγχεται και διαχειρίζεται η Γουιάνα, «εναντίον της αμερικανικής αυτοκρατορίας», ανέφερε το Reuters στις 23 Σεπτεμβρίου, επικαλούμενο το Foreign Υπουργός Υποθέσεων Yvan Gil Pinto.
Ο πρόεδρος της Γουιάνας Ιρφάαν Αλί απάντησε, λέγοντας ότι η κίνηση της Βενεζουέλας αποτελεί «προσβολή του κράτους του διεθνούς δικαίου».
Ο πρόεδρος της Βενεζουέλας Νικολάς Μαδούρο αντέκρουσε μέσω του X, παλαιότερα γνωστό ως Twitter, κατηγορώντας τον Αλί για «υποκρισία και ψευδή θυματοποίηση». Ο Αλί «μετατρέπει τη Γουιάνα σε υποκατάστημα της ExxonMobil» και επιτρέπει στις Ηνωμένες Πολιτείες να τη μετατρέψουν «σε στρατιωτική βάση ενάντια στη Βενεζουέλα του Μπολιβάρ», έγραψε ο Μαδούρο.
Οι ΗΠΑ είχαν προηγουμένως αρνηθεί ότι έχουν σχέδια να δημιουργήσουν στρατιωτική βάση στη Γουιάνα. Το Πεντάγωνο δεν σχολίασε την τελευταία κατηγορία του Μαδούρο.
Ο Μαδούρο ισχυρίστηκε επίσης:
«Πρόεδρε Irfaan Ali, αρκετά με τα ψέματα και την προσπάθεια να κρύψει την ιστορική αλήθεια που βαραίνει τη διαμάχη για την επικράτεια του Essequibo, της οποίας το μόνο μέσο επίλυσης, όπως καλά γνωρίζετε, είναι η Συμφωνία της Γενεύης του 1966».
«Τα βήματα που κάνει η κυβέρνησή σας παραβιάζουν τη διεθνή νομιμότητα και θέτουν σε κίνδυνο την ειρήνη στην περιοχή».
Αυτό είναι παραπλανητικό.
Η Συμφωνία της Γενεύης του 1966 λέει ότι σε περίπτωση που η Βενεζουέλα και η Γουιάνα αποτύχουν να επιλύσουν τη συνοριακή διαφορά ειρηνικά, «θα παραπέμψουν την απόφαση ως προς τα μέσα διευθέτησης σε ένα κατάλληλο διεθνές όργανο για το οποίο συμφωνούν και οι δύο ή, ελλείψει συμφωνίας σε αυτό το σημείο, να ο γενικός γραμματέας των Ηνωμένων Εθνών».
Αυτό ακριβώς έκανε η Γουιάνα: όταν δεν μπόρεσε να επιλύσει την εδαφική διαμάχη με τη Βενεζουέλα για το Essequibo, η Γουιάνα προσέφυγε στο Διεθνές Δικαστήριο των Ηνωμένων Εθνών (ICJ), μέσω της Συμφωνίας της Γενεύης του 1966.
Ένα πλοίο ελλιμενίζεται στο Linden, Γουιάνα, 17 Ιουλίου 2022. (Gram Slattery/Reuters)
Ένα πλοίο ελλιμενίζεται στο Linden, Γουιάνα, 17 Ιουλίου 2022. (Gram Slattery/Reuters)
Σε αντίθεση με τις κατηγορίες του Μαδούρο εναντίον του Αλί, είναι η κίνηση της χώρας του να θέσει σε ψηφοφορία την «υπεράσπιση» του Εσεκίμπο που έχει θεωρηθεί ως παραβίαση της συμφωνίας της Γενεύης του 1966.
Η γενική γραμματεία του Οργανισμού Αμερικανικών Κρατών (OAS), του οποίου ο χάρτης έχει επικυρωθεί και από τα 35 ανεξάρτητα κράτη της Βόρειας και Νότιας Αμερικής, χαρακτήρισε το δημοψήφισμα της Εθνοσυνέλευσης της Βενεζουέλας «παράνομο σύμφωνα με τη Συμφωνία της Γενεύης του 1966», προειδοποιώντας ότι τέτοιες κινήσεις έχουν γίνει χρησιμοποιείται «για να δικαιολογήσει τις χειρότερες ενέργειες μεταξύ κρατών, συμπεριλαμβανομένου του εγκλήματος της επίθεσης».
Η CARICOM, ένα εμπορικό μπλοκ 15 χωρών της Καραϊβικής που περιλαμβάνει τη Γουιάνα, χαρακτήρισε τη «δηλωμένη πρόθεση» της Βενεζουέλας να εφαρμόσει «όλα τα απαραίτητα μέτρα» για να εμποδίσει τη Γουιάνα να αναπτύξει τους φυσικούς πόρους του Essequibo απειλή για χρήση βίας «σε αντίθεση με το διεθνές δίκαιο».
Η διαμάχη έχει τις ρίζες της στην εποχή της αποικιοκρατίας.
Το 1831, η Βρετανία συγχώνευσε πολλές πρώην ολλανδικές αποικιακές εκμεταλλεύσεις, συμπεριλαμβανομένου του Essequibo, σε μια ενιαία αποικία, που ονομάζεται Βρετανική Γουιάνα (σημερινή Γουιάνα).
Η Βενεζουέλα δεν συμφωνούσε με το πώς η Βρετανία οριοθέτησε τα όρια της Βρετανικής Γουιάνας, υποστηρίζοντας ότι ο ποταμός Essequibo αποτελούσε ένα φυσικό όριο. Το 1844, η Βενεζουέλα διεκδίκησε όλη τη Γουιάνα δυτικά του ποταμού Εσεκίμπο – περίπου τα δύο τρίτα της επικράτειας της Βρετανικής Γουιάνας.
Το 1899, ένα δικαστήριο πέντε διαιτητών – δύο από τη Βρετανία, δύο από τις ΗΠΑ και έναν από τη Ρωσία – ανέθεσε το μεγαλύτερο μέρος της αμφισβητούμενης επικράτειας στη Βρετανική Γουιάνα. Η Βενεζουέλα διαφώνησε με την απόφαση, αλλά την τήρησε.
Άποψη ενός πλοίου στο εργοτάξιο μιας θαλάσσιας εγκατάστασης 30 εκατομμυρίων δολαρίων από τον κατασκευαστή της Γουιάνας Gaico Construction and General Services Inc. στο Georgetown της Γουιάνας στις 14 Φεβρουαρίου 2022. (Sabrina Valle/Reuters)
Άποψη ενός πλοίου στο εργοτάξιο μιας θαλάσσιας εγκατάστασης 30 εκατομμυρίων δολαρίων από τον κατασκευαστή της Γουιάνας Gaico Construction and General Services Inc. στο Georgetown της Γουιάνας στις 14 Φεβρουαρίου 2022. (Sabrina Valle/Reuters)
Η Γουιάνα υποστηρίζει ότι μεταξύ Νοεμβρίου 1900 και Ιουνίου 1904, μια κοινή αγγλο-βενιζελική επιτροπή συνόρων «εντόπισε, οριοθέτησε και καθόρισε μόνιμα» το όριο που καθορίστηκε από το Δικαστήριο Διαιτησίας. Η Γουιάνα είπε ότι οι επιτροπές υπέγραψαν κοινή έκθεση και χάρτη των συνόρων το 1905.
Η Βενεζουέλα ισχυρίστηκε αργότερα ότι το βραβείο που παραχώρησε το Essequibo στη Γουιάνα ήταν το αποτέλεσμα μιας πολιτικής συμφωνίας μεταξύ Βρετανίας και Ρωσίας.
Η Γουιάνα το αμφισβητεί αυτό .
Το 1962, η Βενεζουέλα επανέφερε τη διεκδίκησή της επί του Essequibo στη διεθνή σκηνή, υποστηρίζοντας ότι η απόφαση του 1899 ήταν «άκυρη».
Το 1966, μήνες πριν η Γουιάνα αποκτήσει την ανεξαρτησία της, το Ηνωμένο Βασίλειο και η Βενεζουέλα κατέληξαν στη Συμφωνία της Γενεύης, δηλώνοντας ότι οι πλευρές θα επιλύσουν ειρηνικά τη συνοριακή διαφορά.
Ο Charles Gladstone, απόγονος του πρώην ιδιοκτήτη φυτείας John Gladstone, ζητά συγγνώμη εκ μέρους της οικογένειας Gladstone στο Πανεπιστήμιο Georgetown στο Georgetown, στη Γουιάνα, στις 25 Αυγούστου 2023. (Chris Leung/AP)
Ο Charles Gladstone, απόγονος του πρώην ιδιοκτήτη φυτείας John Gladstone, ζητά συγγνώμη εκ μέρους της οικογένειας Gladstone στο Πανεπιστήμιο Georgetown στο Georgetown, στη Γουιάνα, στις 25 Αυγούστου 2023. (Chris Leung/AP)
Από το 1990 έως το 2017, ο Γενικός Γραμματέας των Ηνωμένων Εθνών χρησιμοποίησε τη διαδικασία των «καλών υπηρεσιών» βάσει του καταστατικού του ΟΗΕ και στο πλαίσιο της Συμφωνίας της Γενεύης του 1966 για να επιλύσει αυτή τη διαφορά.
Τον Ιανουάριο του 2018, αφού οι δύο πλευρές απέτυχαν να καταλήξουν σε συμφωνία, ο Γενικός Γραμματέας του ΟΗΕ Αντόνιο Γκουτέρες επέλεξε το ICJ «ως το μέσο που θα χρησιμοποιηθεί για την επίλυση της διαμάχης».
Τον Μάρτιο του 2018, η Γουιάνα υπέβαλε αίτηση κατά της Βενεζουέλας στο ICJ «για να επιβεβαιώσει τη νομική εγκυρότητα και τη δεσμευτική ισχύ» της απόφασης του 1899. Ο Μαδούρο υποστήριξε ότι το ICJ δεν είχε δικαιοδοσία να εκδικάσει την υπόθεση. Ωστόσο, το ICJ αποφάσισε τον Απρίλιο ότι είχε δικαιοδοσία να εκδικάσει την υπόθεση.
Οι εντάσεις αυξήθηκαν όταν η ExxonMobil, η οποία ξεκίνησε δραστηριότητες εξερεύνησης πετρελαίου και φυσικού αερίου στη Γουιάνα το 2008, έκανε την «πρώτη σημαντική εύρεση πετρελαίου στην ανοικτή θάλασσα της Γουιάνας» το 2015.
Μια κοινοπραξία υπό την ηγεσία της ExxonMobil που περιλαμβάνει την αμερικανική εταιρεία Hess Corporation και την China National Offshore Oil Corporation του Πεκίνου, αναπτύσσει το μπλοκ πετρελαίου και φυσικού αερίου Stabroek στα ανοικτά των ακτών του Ατλαντικού της Γουιάνας.
Με τη διεκδίκηση του Essequibo, η Βενεζουέλα λέει ότι το μπλοκ Stabroek εμπίπτει στην αποκλειστική οικονομική ζώνη (ΑΟΖ) μήκους 200 μιλίων, όχι στη Γουιάνα.
Το 2013, η Βενεζουέλα κατέλαβε ένα πετρελαϊκό πλοίο που λειτουργούσε από τις ΗΠΑ που έπλεε στην περιοχή και το 2018 αναχαίτισε ένα σκάφος που διεξήγαγε σεισμική έρευνα για την Exxon.
Το 2020, οι Ηνωμένες Πολιτείες, οι οποίες υποστηρίζουν την εδαφική διεκδίκηση της Γουιάνας, ανακοίνωσαν ότι θα διεξάγουν κοινές περιπολίες με τη Γουιάνα στην αμφισβητούμενη θαλάσσια περιοχή.
Οι επικριτές της ExxonMobil ισχυρίστηκαν επίσης ότι επηρεάζει αδικαιολόγητα την κυβέρνηση της Γουιάνας και θέτει τη χώρα σε κίνδυνο περιβαλλοντικής καταστροφής.
